Raymond Carver idazlearen gogoeta batetik abiatuta, Anari Alberdik (Azkoitia, 1970) Giza zarata lana osatu du. Arriskuak hartuta, eta azalberrituta; bunkerrean dagoen gizarteari abestuz. Bere bidera itzuli da musikaria, eta alde deserosoan, eroso sentitzen da. Hilaren 17an Azkoitiko Baztartxon emango du kontzertua (20:00). Sarrerak salgai daude online, Entradiumen.
Zazpigarren estudioko lana kaleratu duzu: Giza zarata. Anariren barneko giza zarata al da diskoa, ala kanpoko mundua egin duzu zure?
Raymond Carverri hartu nion izenburuaren ideia. Barne zaratari egiten zion hark erreferentzia, guk esango genukeen buru zarata baino zerbait barnekoagoari, fisikoagoari; medikuak auskultatzen gaituenean darigun zarata horretaz ari zen idazlea, narrazio eder batean.
Normalean, diskoa egiten ari naizenean pentsatzen dut haren izena, eta disko honetan, oraindik horren bila ez nenbilela aurkitu nuen. Hori hala, saiatu naiz munduari eta munduan darabilgun giza zaratari buruz idazten.
Noiz hasi zinen idazten?
Denbora osoan ari naiz abestiak idazten; etengabeko prozesua da niretzat melodiak egitea, hitzak idazten joatea... Baina une batean erabaki behar da sortutako material desberdin pila horretatik zer aukeratu behar den; galbahe bat dago. Joan zen udaren aurretik jarri nintzen horretan, eta irailean benetan lanean hasi nintzen, gaur arte. Izan ere, diskoa eta autoekoizpena izanik, etengabeko prozesua da, eta zortea dut, soilik lan horretara egon naitekeelako.
Esan izan duzu disko honetan hainbat arrisku hartu dituzula.
Bai, eta bateren batek ere esan dit diskoa entzuteko beldur zela; ez dakit prentsa ona egin al diodan kontu horri. Askotan, norberak egiten dituen aldaketa txikiak oso handi bizi ditu berak. Ez dira izugarrizko aldaketak izaten, baina norberak daki zer bertigo sentitu duen. Beti jartzen dut ile apaindegira joatearen adibidea: ilea ez dakit zenbat mozten dizute, eta hori drama bat da zuretzat, etxetik ez irteterainokoa. Kanpotik, beharbada, ez da horrela sentitzen, baina norberarentzat aldaketa handiak dira, eta bertigoa ematen dute. Nik sentitu dut, eta arrisku eremu batzuk bilatu ditut idazkeran, soinuan, ekoizpenean... Uste dut gozo nengoela azkenaldian; gozoegi, hein batean. Behar nuen horri buelta bat eman eta haustea.
Aldaketa bat?
Edo berriz nire bidera etortzea. [Musika] garratza, elektrikoa, zikinagoa... Hor nago eroso, alde deseroso moduko horretan.
Bertigoa aipatu duzu. Zer beldur izan diozu arriskuari?
Badakizu ez zarela bakarrik ari, jendeak abestiak entzuten dituela, feedbacka duzula... Beldurra diozu inoiz egin gabeko gauza bat egiteari. Pentsa garrantzirik gabeko zer gauza den, baina esaterako, zera idazten duzu: "Balkoira atera eta zigarro bat pizten duzu" –Inmolazioa abestia–. Ni ez naiz erretzailea, eta aipatu egiten dut, distantzia estetiko bat sortuz; ariketa literario moduko bat egiten duzu. Beste kantu batean —Vesna Vulovic—, Vesna Vulovicekin metafora hiperboliko bat egiten duzu, eta ez dakizu ideia hori geniala den ala zerrikeria hutsa. Seguruenik, tarteko zerbait izango da.
Disko honetako abestien hitzak aurrekoenak baino sozialagoak dira; ez duzu horrenbeste jo arlo intimora. Aldi berean, biluztu egin zarela uste al duzu?
Esango nuke gutxiago edo beste era batera biluztu naizela. Egia da kantuak egiten hasi nintzen garaian, ez dakit oso ondo zergatik, hautu estetiko intimista bat egin nuela, eta askotan galdetzen zidaten horretarako senti nezakeen lotsaz. Uste dut, ordea, zerbait sortzen duzunean, beti dagoela distantzia bat: zenbat den zurea, eta zu hori ez ote den izango gu oso bat... Gauza inkontziente bat egiten hasi nintzen, eta ondoren, nirekin gero eta gehiago bat egitea eskatu izan diet kantuei. Literaturan ahots poetikoa esaten zaio horri, baina kasu honetan, nik idazten ditut abestiak; zurea da ahotsa, eta gainera, abestu egin behar dituzu jendearen aurrean. Egitearen egiteaz, abesti asko egin ditut, eta bazegoen oraindik erabili gabeko eremu bat.
Pandemia ondoren, pare bat kontzertu eman genituen Donostiako Antzoki Zaharrean, eta han sentitu nuen beste leku batetik kantatzeko beharra nuela. Saiatu nintzen zerbait bilatzen, ez nuen aurkitu, eta Nacho Vegasen bertsioa egin nuen. Horrek eraman nau orain era honetara aritzera, aurretik liburutik pasatuta.
Gizartean, zerk kezkatzen zaitu?
Oso kezkagarria da gizartea. Beti izan da gogorra denentzat, eta guretzat baino beste batzuentzat gehiago. Esango nuke orain guztia ikusteko gaitasuna daukagula. Adibidez, Gazako genozidioa ia zuzenean ematen ari zaizkigu. Askoz ere informazio gehiago dugu, baina ez dakit ez ote gauden pixka bat ikaratuta ere. Ikusten dugu Teleberri, eta guztia dago halako alarmismo egoera batean, eta oso azaleko gauzekin nahasten da hori. Munduaren kontaketa hori diskoaren aurreneko kantuan dago –Troiako zaldia–: "Mendebaldeko narrazio etena, hautsia. Ebidentzia faltsuak, egiak eta post-egia". Esango nuke narrazioa eta guk jasotzen duguna oso nahastatuta daudela; nik behintzat horrela antzeman nuen idatzi nuenean.
Bestalde, 6 urte nituen Franco hil zenean, eta ateak irekitzen ziren garaian hazi nintzen: eskubideak langileentzat, etorkinentzat, emakumeentzat, homosexualentzat, antiarrazismoa... Eta mundua aurrera zihoan, ezin zuen bestela. Etsipen handia izan da niretzat jende atzerakoia sortzen ari dela ikustea. Eskolan ikusi dut hori. Asko tristatzen nau 12 urteko fatxa, matxista, arrazista, homofobo eta klasista bat ikusteak. Eskubideak lortu eta eutsi egin behar dira; ez dira zureak berez. Eta munduak berriz txarrerako bidea hartu du. Immigrazioaren drama ari gara bizitzen gure bunkerretan. Hori guztia dago diskoan.
Cadizen [Espainia], Paco Locoren estudioan grabatu zenuen diskoa. Hartu dituzun arriskuen beste adibide al da estudio berri batera jo izana?
Gaitzizena Loco duen Pacorekin grabatzea hala izan da. Grabatzeko era berezia du hark, eta arrasto handia uzten du soinuan. Elkar ezagutzen genuen, baina interesgarria da aurrez lanean ezagutzen ez zaituen norbaitek zu grabatzea. Beraz, banekien arrisku bat izango zela. Bitartekari batekin joan nintzen: Joakin Pascualekin. Harekin landu nituen kantuak. Baina, bai, pentsatu nuen ez ote zen gehitxo izango.
Azken diskoan badago beste aldaketa bat: urte askoan Bidehuts zigiluaren pean aritu ondoren, orain zurea sortu duzu: Tristuraren Industria. Zergatik?
Biak ala biak ez dira zigiluak, autoekoizpenerako sinadura bana baizik. Ez da erabaki erraza izan, musikaren munduan gehien maite eta miresten ditudan musikariak eta lagunak Bidehutsen daudelako. Ordea, gaur egun Anari kolektibo bat da, literaturan ere gauzak egiten ari bainaiz, eta beste eremu batzuetan ere egin nahiko nituzke. Beraz, behar nuen egitura arinagoa edukitzea, gauzak egin eta desegiteko. Bidehutsen, azkenean, jende asko dago, asanblearioa da, horrek dakarren erritmoarekin. Beste adin bat izan banu, saiatuko nintzatekeen modu horretara egiten, baina orain nahiago dut beste era batera egitea, dramarik gabe. Pena ematen dit, nire lutotxoa pasatu dut, baina guztiok oso ondo hartu dugu. Egia da Bidehuts ere autoekoizpena dela, eta horrek esan nahi du dena zuk egin behar duzula: ordaindu, fabrikara bidali, azala eginarazi... Horretan ez dago aldaketa handirik, baina bai sinbolikoki.
Alots Arregi irudigile azkoitiarrarena da diskoaren azala.
Diskoaren azalak lore ederrak jaso ditu han eta hemen. Jendeari asko gustatu zaio, eta asko pozten naiz beragatik. Bera Matadeixen ari zen kartelgintzan, eta asko gustatzen zitzaizkidan egiten zituen zenbait gauza. Berez, nahiko interbentzionista naiz, guztiaren gainean egon behar izaten dut, baina oraingoan erabaki nuen ez egotea. Biok elkartu ginen, eman nizkion abestien hitz batzuk, hark entzun zuen diskoa, eta azalean dagoena atera zitzaion. Oso gustura geratu zen bera, eta ni ere halaxe nago. Aspalditik ezagutzen dut Alots, eta gauza ederra da Azkoitiko eta beste belaunaldi bateko artista batekin elkarlanean jardutea.
2016an kaleratu zenuen Epilogo bat estudioko azken diskoa, baina bitarte honetan literaturan ere debutatu duzu. Gari eta goroldiozko eleberriak eraginik izan al du disko hau ontzerakoan?
Baietz esango nuke. Ez da erraza idazketa batetik bestera igarotzea; zure idazketatik pasatu behar duzu zuk nahi duzun aldaketa horretarako, eta bide hori liburuan barna ere egin nuen. Liburuari eskatu nion beste tonu bat, eta uste dut tonu horretatik tira eginda ailegatu naizela disko hau idaztera. Badaude, gainera, liburuko hiruzpalau esaldi diskoan. Esaldi solteak dira, baina abesti baten muina ematen dutenak.
Dagoeneko hainbat kontzertu eskaini dituzu azken diskoa aurkezteko. Publikoa zain zenuela sentitu al duzu?
Epilogo bat diskoaren ondoren, singlea egin genuen, eta azkenean, kantu batek gauza pila bat piztu ditzake. Gainera, egun musikaren industriak gehiago funtzionatzen du singleen bidez; single batek mugi dezake bira oso bat. Hein batean, hori gertatu zitzaigun guri, eta erabaki genuen singlea fisikoki ateratzea. Beraz, ez gara zortzi urte geldirik egon. Ondoren, liburua ere egin nuen. Ez dugu diseinatzen hiru hilabeteko bira bat. Denboran dilatatu egiten gara jotzen: uneren batean taldean jotzeari utzi nion, neuk bakarrik jotzen segitu nuen...
Aurretik, jendearen feedbacka sentitzen nuen, baina diskoa kaleratu eta bi astera, Donostian, Intxaurrondon, kontzertua eman genuenean, jendeak goitik behera zekizkien hitzak. Kontziente naiz jendea hitzen zain dagoela. Ez da zerbait hobea edo txarragoa, jendeak asko konektatzen du hitzekin, eta saiatzen naiz musikari ere garrantzia ematen. Alderdi horretatik, antzeman dut jendea zain nuela.
Datorren astean, maiatzaren 17an, Azkoitian aurkeztuko duzu diskoa, Baztartxo antzokian. Etxean jotzeak eragiten al dizu zera berezirik?
Bai, esan dezaket inoiz ez naizela izan etxean profeta baina denborak nire alde egin duela. Aurkako asko ere izan ditut oso inguruan, eta kiroltasun handiz eraman dut kontua. "Oso jatorra haiz, baina hire kantuak ez zaizkidan batere gustatzen", hori bizitza osoan entzun dut. Beraz, hortik nator, eta orain sentitzen dut bestelako feedbacka dudala, beste belaunaldi batzuengandik eta oso gazteak direnengandik, gainera. Kuriosoa da hori, orain ez naizelako Azkoitian bizi, baina oso Anari naiz, oso azkoitiarra; hala ere, batzuek ez naute hemen kokatzen. Beraz, niretzat berezia da herrian jotzea, eta berezi aukeratu genuen Azkoitiko kontzertua. Nahi izan genuen, gainera, ordu goiztiar batean jartzea. Areto ederra daukagu, eta Matadeikoa baino exijenteagoa da Baztartxokoa, exijenteagoa ere badelako eserita dagoen jendearen aurrean kantatzea. Gu aretoetakoak gara, baina ni ere beste leku batetik kantatzen jartzen nau egoera honek, eta gustatzen zait. Pozik, gustura eta oso eskertuta nago, udalak segituan eman zizkigulako bertan jotzeko aukera eta erraztasun guztiak.
Herriko hainbat agertokitan jo duzu: Matadeixen, tabernetan, plazan, Baztartxon, Elkargunean... Zein kontzertuk eman dizu poz gehien?
Dudarik gabe, Matadeikoa naiz; han hazi naiz musikalki, eta nire eremu naturala hura da. Matadeikoak eta Baztartxokoak bi kontzertu oso desberdin dira. Matadeixe beroa da, beste konnotazio batzuk ditu, eta era batera jotzen dugu han. Segur aski kontzertua gogorragoa da; beste izerdi bat dauka. Baztartxo moduko lekuetan jotzen ikasi egin dut, eta niretzat exijenteagoa da. Bestelako gorputz batekin irteten duzu han, eta ederra da hori ere. Bi kasuak disfrutatzea da ederra, baita taberna batean bakarrik jotzea ere. Kontzertu guztiek dute beren zera, baina esango nuke lehenengo aldiz Baztartxon Ruperrekin [Ordorika] jo nuen hartan, XX. mendean edo, amildegi bat sentitzen nuela oholtzaren bestaldean, eta orain ez dut horrenbeste sentitzen hori. Azkenengoz oso gustura jo nuen Baztartxon, eta orain gustura noa hara.