Bart arratsean piztu dut beheko sua estreina. Gabardina handia ere atera dut armairutik. Udazkenarekin berreskuratu ohi dudan beste erritoaz doaz lerrook.
Brooklyn, New York, 1940 inguruan. "Midwood zinema-aretoa, han bizi nintzen esate baterako. Ze polit: garai hartan, gure auzo ziztrinean, kale kantoi bakoitzean zegoen areto bat, denetara irits gintezkeen oinez, eta denek zuten emanaldi bikoitza. Batzuetan, gainera, sari bat ematen zizuten atean, tiro egitean zarata handia egiten zuen paperezko errebolber bat adibidez, baina denetan onena hau da: sarrera hamabi zentimo kostatzen zen. Zinema eleganteagoetan hogei kobratzen zuten, gero hogeita bost zentimo eta gero hogeita hamabost. Berrogeita hamabostera igo zutenean matxinatu egin zen auzoa, Potemkineko tripulazioa bezala". Neskek, beisbolak eta pelikulek obsesionatuta zeukaten umetan Woody Allen. Eskola, berriz, gorroto zuen eta filmetan ikusten zituen apartamentu eleganteetan bizi nahi zuen, dry martiniak edanez, emakume ederren batekin. Apropos of Nothing (Hutsaren Aitzakian) autobiografian kontatu du. Ez dakit sekula hainbeste barre egin dudan liburu bat leitzen. Bere azken pelikula aurki izango dugu eskualdeko aretoetan (Azkoitian asteburu honetan bertan). Rifkin’s Festival libertimendu hutsal bat iruditu zait. Erdipurdikoa. Eta hala ere mundial pasatu nuen. Suerte hori baitut, dohain hori: hain ondo pasatzen dut zineman ezen, sarritan, pelikula eskasekin ere gozatu egiten dudala.
Bada Zestoan gizon bat Woody Allenen adinkidea, eta zinema hark adina maite duena. Gizon horrek bazuen, konparazio batera, beste inork gutxik berdinduko lukeen marka: Donostiako Zinemaldia sortu zenetik, 1953an, urtero-urtero, hutsik egin gabe, joan izan da jaialdi horretara. Horixe zuen urteko oporraldia. Hamarkadetan Gipuzkoako Plazan zegoen pentsio batean hartzen zuen ostatu zinemaldiak irauten zuen bitartean. Duela bospasei urte utzi zion joateari sarrerak lortzea gero eta zailagoa zelako eta, batik bat, ekartzen dituzten pelikulak oso txarrak iruditzen zaizkiolako. Gizon horrek urteetan egin zuen lan Zestoako Elizondo zineman. Garai batean pelikulak lortzeko Bilbora nola joaten ziren kontatu izan dit. Bilbon bazutela ofizina Metro-Goldwyn-Mayer-k eta Paramount-ek eta abarrek. Etxeko gela bateko lau hormak pelikulen kartelez estalita dauzka gizon horrek. Magikoa da lekua. 50eko, 60ko eta 70eko hamarkadetan gure herrian proiektatutako filmak. James Cagney, Elizabeth Taylor, Errol Flynn…
Elizondo zineman guk sarrien ikusi genituen izarrek beste lustre klase bat dute: Bud Spencer eta Terence Hill. El Gordo ta el flaco esaten genien. Umetan herriko zineman jandako beste pelikula asko geratu zaizkit akorduan. Kalabaza tripontzia, adibidez. Eta The Bridge on the River Kwai ikusi genuenekoa ere ez zait ahaztuko, etxera itzultzean ekonomika berria jarri zutela-eta denak txoratzen geundelako. Eta Viento de colera, Baztanen errodatutako pelikula. Azken hori, seguru asko, gure herrian urtero egin ohi ziren Zine Topaketetan. Haiek gozatuak! Han egoten ginen ume-zahar mordoa, errenkadan, ¡Que empiece ya! ¡Que el público se va!... kantatuz eta ulertzen ez genituen pelikulei begira builan eta barrezka… harik eta pazientzia galdutako antolatzaileren bat atzetik etorri, lepotik heldu, eta maldizioka kalera botatzen gintuen arte.
Ez dakit zenbat urte izango nituen Elizondo itxi zutenean: 11? Hor nonbait… Badakidana da bolada luze bat, pare bat urte igual (adin horretan pare bat urte eternitate bat da), pasatu nuela zinema-areto batera berriz joan gabe. Eta zinemara bueltatu nintzenean Donostiako Astoriako areto handienean ikusi nuela The Last of the Mohicans. Haluzinatu egin nuen. Eta harrezkero zinema aretoetara sarri-sarri joaten den horietakoa naiz. Bi pelikula jarraian ikusteko eragozpenik ez duenetakoa. Ez dakit nora oporretan joan eta zinemara joatea planazoa iruditzen zaion horietakoa. Akordatzen naiz nola nerabetan autostop eginez, ostiral gauez, Azpeitira joaten nintzen, bakarrik, zineklubak ematen zuen pelikula ikustera. Gerora Zumaiako Ostarrenakoen zikloetara ere maiz joan izan naiz. Zinema areto bakoitzak usain partikular bat du eta Aita Marikoak niri ostegun gau horietako istorioak dakarzkit. Akordatzen naiz behin nola pelikula amaitzeko hamabost minutu-edo falta zirela akats teknikoren bat gertatu eta amaiera ikusi ezinda geratu ginen. Filma zein zen ez dut gogoan baina Zineklubeko Abelin Linazisorok egin zuena ez zait ahaztuko: besaulkitik jaiki, denon aurrean jarri, barkamena eskatu, eta pelikularen amaiera, tapa-tapa-tapa, kontatu zigun. Jeniala.
Zinema aretoak ixten ari dira, zientoka itxi dituzte Erresuma Batuan eta Ameriketako Estatu Batuetan. Martin Scorsese, Clint Eastwood, Christopher Nolan eta beste hirurogeitaka zuzendarik Washingtongo politikariei gutuna bidali diete. Estatu Batuetako zinema areto txiki eta ertainen %69k itxi egin beharko du laguntzak jasotzen ez baditu. Gurean ez da tipo horretako hotsik entzun, baina badakizue zinema areto bat irekita aberasteko arriskua Erniopean garimpeiro sartuta adinakoa dela.
Woody Allen elkarrizketatu nuen bideokonferentziaz orain hilabete eskas. Esan zidan ez daukala arrastorik zer gertatuko den zinema aretoekin; ez dakiela pandemia amaitzean jendea arrapaladan itzuliko den zinemara, edo aretoen hilkutxako azken iltzea sartuko ote duen koronabirusak. Hil Kanpaiak izango ditugu, hala ere. Txoko honetan kide izan dugun Miren Gorrotxategiren 33 ezkil eleberrian oinarritutako pelikulak hala baitu izenburua. Azaroaren 20an estreinatuko dute.
Zestoan Elizondo itxi zuten, eta Zine Topaketak egiteari utzi zioten, Azpeitiko Zelaitxo eta Orioko Leunda bota zituzten, etxebizitzak eraikitzeko. Zorionekoak Aita Mari, Baztartxo, Modelo edo Soreasura oinez iritsi zaitezketenok.