Ez da geldirik egoteko emakumea Luixa Uzkudun Etxenagusia (Errezil, 1966). Zortzi urtez Leaburu-Txaramako alkate izana da: 2011tik 2019ra. Herrian zegoen zatiketa desegiteko helburuarekin hartu zuen kargua, erronka moduan. Egun, zinegotzi kargua hartuta ari da lanean berriz ere, batik bat herriko gazteen alde.
Herri txiki batean jaioa zara. Zer eman dizu Errezilen jaiotzeak?
Nire bizia da Errezil. Hangoa naiz. 26 urterekin alde egin nuen Errezildik; harrezkero, ez naiz bueltatu bizitzera, baina astero-astero joaten naiz, gehienbat nire familia bisitatzera.
Ez dakizu geldirik egoten. Gaztetatik datorkizu?
Errezilgo Luixa ez zen orain bezain aktiboa. Beti parte hartu izan nuen, adibidez, herriko festak antolatzen, eta eragile sozialetan ibilia naiz, baina ez nintzen orain bezain parte hartzailea. Poliki-poliki igoz joan naiz.
Errezildik irten, eta beste herri txiki bat aukeratu duzu bizitzeko: Leaburu-Txarama.
Lehenengo, Ikaztegietan bizitzen egon nintzen urte batzuk; gero, Deban eta Azpeitian ere bai. Azpeititik etorri nintzen Leaburura, 33 urterekin. Esaerak dioen moduan, ahuntzak mendira egiten du. Esperientzia politak izan ziren Deban eta Azpeitian bizitakoak, baina finkatzeko lekua aukeratzean, gustuko nuen herri txiki bat. Errezilgo mendiak eta askatasun horrek erakartzen ninduten. Eta gaur egun nire senarra denaren etxera etorri nintzen bizitzera: Leaburura.
Nola hartu zintuen Leaburuk?
Hasiera guztiak dira zailak. Leaburun, ez nuen ia inor ezagutzen. Gure hiru seme-alabei esker, beste umeen gurasoekin plazan bildu, eta hor hasi zen nire Leaburuko ibilbidea.
Haurrak izan dira zubi lana egin dutenak?
Bai, zalantzarik gabe. Askotan biltzen ginen, gehienetan amak, eta ama gehienak kanpotik etorriak ginen. Aitak ziren herrikoak. Denok gauza bera esaten genuen: “Herri honetara etorri gara, eta nola hasi bizitza”. Senarraren familia hor daukazu, baina lagunartea behar duzu. Denok arazo edo kezka berbera genuen: hau da, denok ginen plazara lagun bila joanak.
Esan ohi da herri txikietan eskolak laguntzen duela, baina Leaburun ez dago eskolarik.
Bere garaian, izan zen eskola, baina senarrak esan ohi du bera izan zela azkenekoetakoa. Umeekin parkera etortzen ginen, eta eskerrak etortzen ginela; bestela, gaur egun Leaburun dagoen gazte jende hau, agian, bakoitza bere aldetik joana izango zen. Gure seme zaharrenaren adinaren aurrekoak oso-oso banatuta daude. Ia ez dago kuadrillarik, eta oso bakartuak daude. Beste herrietan egin dituzte kuadrillak. Sentimendu hori nuen barruan, eta egonezina. Errezilgoa naiz, eta denok lagunak gara: zaharragoak edo gazteagoak. Kuadrilla handi bat gara.
Herri txikien ezaugarri.
Leaburura etorri, eta ikusten nuen ez zegoela hori. Tristura izugarria ematen zidan. Gure seme-alaben adinekoak elkartzen hasi ginen, eta ume asko dira. Horrek kezkatzen ninduen: eskolarik ez dago, eta haien etorkizuna non da? Hortik hasi nintzen poliki-poliki udaletxean lanean.
Alkate izateko erronkari heldu zenion. Nolatan?
Zuzeneko saltoa izan zen, eta ez nuen neure burua ikusten. Nire asmoa, batik bat, guraso talde bat biltzea eta hortik hastea zen. Ez nekien zer, baina zerbait egin nahi nuen umeak elkarrekin haz zitezen. Halabeharrez iritsi zitzaidan alkate izateko proposamena. Ilegalizazioa bitarteko, herrian ez zegoen jenderik Bilduren izenean ateratzeko. “Nahitaez atera behar duzu” esanez etorri zitzaizkidan. Erronka horri heldu beharra niola esan nion neure buruari, eta baietz esan nien, kale edo bale. Orduan hasi nintzen buru-belarri lanean.
Eta fruiturik eman du?
Baietz uste dut. Gaur egun, izugarrizko harrotasun gisa ez nuke esango, baina bai sentitzen dut egindako lan bat bezala. Orduan futbol ekipo bat antolatu genuen, dantza izaten zen, ingelesa herrian ikasteko aukera, pilota…; ekinaldi mordo bat antolatu genuen. Herritarrek aukera izan zuten herrian gauzak egiteko. Nolabait, eskolatik etortzean herrian umeen burrunba hori entzutea zen nahia. Izugarria zen umeak herrian korrika eta saltoka ikustea, eta haien hotsa entzutea: ume gehiago eta gehiago; eta, nire ustez, gazteak elkarrekin nahastu ziren.
Irakurri elkarrizketa osorik Gipuzkoako Hitzaren webgunean.