Xabier Gantzarain: "Kalostra eskolan zehaztu dugu artearen balioa sortzean dagoela"

Donostiako Kalostra arte eskolako koordinatzailea da Xabier Gantzarain (Azkoitia, 1975). Apirilaren 7an hasiko dira ikastaroak, eta guztia martxan ikusteko desiratzen dago. Azken lanekin ari dira orain. Zer izango da Kalostra? Nolako izaera edukiko du? Artea egin nahi zuen jendeak zailtasun bat bazuela ikusten genuen: oro har, erakundeek denbora laburreko tailerrak eskaintzen dituzte, eta hori ikusita, pentsatu genuen gureak luzeagoa izan behar zuela. Beraz, gureak lana egiteko toki bat izan behar zuela, eta lanerako denbora izan zezatela erabaki genuen. Horrela sortu zen sei hilabeteko tailerra emateko ideia. Artea egin nahi duen jendea elkartzeko eta lanean ari denari jarraipena emateko lekua izango da, beraz, Kalostra. Klaustroaren lana oso garrantzitsua izango bada ere, guretzat berebizikoa da 15 ikasleek euren artean harremana sortzea. Momentuz, eraikin guztia hutsik dago, eta gure asmoa da denon artean espazio horiek okupatzen joatea, norberaren beharren eta kurtsoak eskatzen duenaren arabera. Zentzu horretan, ikasketa prozesu kolektiboa izango du. Zein izango da lana egiteko modua? Lana materialarekin egin dezaten nahi dugu: egurrarekin, porlanarekin, paperarekin, margoarekin, igeltsuarekin... Guztiok daukagu ordenagailua eta Interneterako sarbidea. Informaziora iristeko arazorik ez dugu, baina badirudi materialak berak arazo gehiago eragiten duela. Materialarekin lana egitea baldintzetako bat da hemen. Apirilean hasiko dira eskolak. Aurreikusitako data da, ezta? Nahiko luze doa prozesua. Abuztuan hasi nintzen lanean, eta aurreneko lana izan zen proiektuari forma ematea. Hori erabakitakoan, guztia martxan jartzen hasi ginen, eta orain hastea dagokigu. Gogoa daukat jendea etortzen eta lana egiten ikusteko. Desiratzen nago, eta ez da asko falta horretarako. Apirilaren 7an hasiko gara, eta hiru hilabete egingo ditugu. Uztailean atseden bat egingo dugu, ikusteko lehen hiruhilekoak nola funtzionatu duen. Abuztuan hasiko gara berriz, urriaren amaierara arte. Ziurrenik, ikastaroan parte hartu dutenei pare bat hilabete utziko dizkiegu beraien lana amaitzeko eta erakusteko, baina itxi gabe dago hori. Zuk idatzitako proiektutik orain gauzatuko denera, alde handia al dago? Ez. Idatzi nuen proiektuan, hiru hilabeteko tailerrak egitea planteatu nuen. Baina, egia esanda, egokiago ikusi dugu sei hilabetekoa izatea, partaideek lana egiteko eta klaustroak gauzak lantzeko denbora gehiago izan ditzaten. Azkenean, horrek ahalbidetuko du klaustroak azaldu nahi dituen gaiak beste corpus bat edukitzea. Artearen eta komunikazioaren inguruan, arlo asko jorratu dituzu. Inoiz irudikatu al zenuen zeure burua halako proiektu bat koordinatzen? Egia esanda, ez. Baina proiektuan hasi naizenean, konturatu naiz proiektuari, ziurrenik, neuretzako nahiko nituzkeen baldintza batzuk ematen saiatu naizela. Artean aritzen direnek badakite lanerako denbora edukitzea oso zaila dela. Ildo horretatik, egungo abiadurarekin puskatu nahi genuen. Egun, guztia presaka egin behar izaten da. Alderdi akademikoa ere asko aldatu da; oro har, lanak entregatzea da garrantzitsuena, zure lana garatzeko eta norberarekin egoteko astirik gabe. Zehazki, Arte Ederretan, denbora gutxiago daukazu, eta lekuari dagokionez, ez daukazu txoko bat, garai batean edukitzen zen bezala. Lehen, nahi zenuen denbora guztia igaro zenezakeen zeure lekuan. Hori berreskuratuko duzue. Eskola honetan zeure buruarekin egoteko eta denbora edukitzeko leku bat prestatu nahi dugu. Gure apustua sendoa izan da, eta zentzu horretan, bagenuen kezka bat. Baina gustura gaude, jendeak erakutsi duelako prest dagoela halako proiektu batean sartzeko. Artearen munduko hainbatek ere eskertu digu halako aukera bat eskaini izana. Zeuk eduki ez zenituen aukerak beste batzuei emateko baliatu al duzu? Hori da. Garai batean egon ziren aukerak berreskuratzeko modua zelako egin dugu. Ez horrenbeste neuk eduki ez nituelako, beharrezkoak iruditzen zaizkidalako baizik. Lana egin dezaten nahi dugu eskola honetan; daukagun bizimoduarekin, geure burua erakusten aritzen gara, baina zeure buruarekin egoteko eta zer egin nahi duzun pentsatzeko astia kentzen du horrek. Kanpora begira bizi gara, hein batean sistemak hori eskatzen digulako. Behartuta gaude ikusgai eta beti prest egotera. Orduan, arriskua dago geu izateko produktu, produktua guk egiten duguna izan beharrean. Bestetik, Tene Mujika Beka eskuratu zenuen, eta horrekin ere ari zara. Nola doa? Ekainerako amaitu behar dut. Proiektu honekin elkartu zait, baina orain azken txanpa hasiko dut, liburua bukatzeko. Bitxia da gauzak nola batu zaizkidan: bekara aurkeztu nintzen Euskal Herriko historia hurbila artearen bidez aztertzeko. Orduan ez nuen harreman handirik artistekin, eta orain, berriz, artistekin lana egiten bukatu dut. Zentzu horretan, oso gustura nago. Artistekin mordoa ikasten dut. Inteligentzia eta sentsibilitate berezi bat dutela sentitzen dut. Beti dago zerbait harritzen nauena. Nola ikusten duzu Azkoitiko kultur panorama? Ez dakit zer esan. Batetik, duela bi aste Baztartxora joan nintzen Arrastoak antzezlana ikustera, eta zeharo harritu nintzen. Ia beteta zegoen aretoa, eta ilarak zeuden sartzeko. Izugarrizko poza hartu nuen. Baina, betikoa da hori; halakoak oso bereziak direnaren irudipena dut. Ez dakit zergatik funtzionatzen duten: aktoreetako bat azkoitiarra delako, sari bat eman diotelako eta egunkarietan azaldu delako... Azkoitian, zine kluba ere badago, baina sekula ez du horrenbeste jende eraman Baztartxora. Matadeixen ere urteetan dabiltza lanean, eta han jende kopuru antzekoa dago. Baina Arrastoak-en adibide horrek erakusten dit jendeak egarri pixka bat baduela, noizean behin bada ere. Zaila iruditzen zait hori bideratzea: nola sortzen da herritarrengandik kulturarako mugimendu bat, ikuspegia eta lana egiteko moduak batzen dituena. Berezko balio hori galdu al du kulturak? Ez du bizi bere garairik onena. Ekonomiaren pizgarri edo turismo mota bat erakartzeko aitzakia bihurtu da. Kultura, berez, ez da baloratzen; besteen arabera baloratzen da, eta hori da nire kezka. Garrantzia galdu duela. Arrastoak-ena gertaera bat zen; hau da, joan egin behar zen hara. Gustura jakingo nuke zenbat liburu hartzen diren liburutegitik eta irakurleak zer adinetakoak diren. Azkoitian eta Azpeitian, ez daukagu liburu dendarik, eta horrek esan nahi du ez dutela funtzionatzen. Zentzu horretan, badago paradigma aldaketa bat. Ez dakigu non bukatuko den. Kezkagarria da kultura zer bihurtzen ari den ikustea, ez zaiolako ematen berez duen balioa.  Gure eskolaren oinarrietan, zehaztu genuen artearen balioa sortze horretan dagoela. Ez du beste ezer behar. Merkatuari bakarrik begiratzen badiogu, jai daukagu. Hilabete batzuz Kultura zinegotzi izan zinen herrian. Nahi beste gauza egin al zenuen? Ezta pentsatu ere. Udalak nola funtzionatzen duen eta gauzak egiteko zer ahalmen dagoen ikusten igaro nuen denbora gehiena. Egia esanda, egiteko denbora askorik ez nuen izan. Saiatu nintzen gauza batzuk egiten, baina txikiak izan ziren. Esaterako, oso gustura nago irakurle talde bat sortu zelako. Zaila da, ordea; denbora asko behar da herrian gauzak aldatzen joateko. Aurretik martxan jarritako inertzia asko daude, eta uste dugu gauzek hala izan behar dutela beti. Sentipen hori dut. Berez, oso beharrezkoa da kultura, baina ez diogu garrantzia handirik ematen. Udalaren aldetik, diozu? Jendearen aldetik ere bai, baina batez ere udalaren aldetik. Bera da kultur politika egiteko arduraduna. Ordea, lehentasunak zehaztea oso zaila da, eta lehentasunak, normalean, beste batzuk izaten dira. Ez zaigu iruditzen kulturak lehentasunik izan behar duenik, ez duelako emaitzarik ematen, edo horiek ez direlako ikusten. Kultura beti dago baztertuta, eta penagarria iruditzen zait kulturak gugan zer garrantzia duen ahaztea.